Η έξοδος του Μεσολογγίου, ορόσημο ανδρείας των Ελλήνων

LA GRECE SUR LES RUINES DE MISSOLONGHI" (H Ελλάδα ξεψυχά στα ερείπια του Μεσολογγίου) πίνακας του Ευγένιου Ντελακρουά ( Eugène Delacroix) 1826, 209x147 cm, . Bordeaux, musée des Beaux-Arts

Του Νίκου Ι. Κωστάρα

Ο παραλογισμός του πολέμου, η βαρβαρότητα του πολιτισμού, η τεχνοκρατία χωρίς ανθρώπινο πρόσωπο, η πρόκληση της λογικής, η υποκρισία των ισχυρών με ασυνέπεια προς τις αρχές τους, ο παραμερισμός του ΟΗΕ, η υποβάθμιση των αξιών, η βουβαμάρα των πνευματικών ανθρώ­πων, ο πόλεμος της προπαγάνδας από την τηλεθέαση της Κίρκης, τραυματί­ζουν την αλήθεια και την ανθρωπιά και θολώνουν το μυαλό μας βρίσκοντας διέξοδο στο αδιέξοδο, την ηρωική έξο­δο του Μεσολογγίου.

            Στην πτώση του Μεσολογγίου συ­ναντιούνται όλοι οι δρόμοι της τραγι­κότητας και συνθέτουν το τραγικό α­διέξοδο. Η έξοδος του Μεσολογγίου σημαδεύει το τραγικό αδιέξοδο ολό­κληρου του Ελληνισμού. Είναι μικρο­γραφία του αγωνιζόμενου έθνους. Εί­ναι οι «Θερμοπύλες». Μπορεί τα νέα τε­λειοποιημένα μηχανήματα των πολέ­μων να κατάφεραν να μετακινήσουν ο­χυρά, όμως το ηθικό ύψος του Μεσο­λογγίου δε θα αγγίξει κανένα. Γιατί δεν ξέρουμε καμιά πόλη ηρωική που να μπορεί να σκιάσει το ηρωικό Μεσολόγ­γι. Πουθενά δεν άστραψε πιο καθαρά και πιο ξάστερα το οικουμενικό νόημα του Εικοσιένα όσο το Μεσολόγγι. Κα­νενός είδους αναλογία δεν υπάρχει α­νάμεσα στους πολιορκημένους και τους πολιορκητές. Το Μεσολόγγι είναι ένας τόπος θυσίας, ένα ιερό μνημείο ε­λευθερίας., η Κιβωτός του Έθνους που ζει παντοτινά στην Ιστορία και ιστορεί τρόπαια θριάμβου και κεφάλαιο αν­θρωπιάς.

Η μνήμη των «Ελεύθερων Πολιορ­κημένων» είναι μνήμη ανάστασης και ζωής, είναι μνήμη ελευθερίας των α­πανταχού της γης σκλάβων και πολιορ­κημένων. Έγινε χορός μαρτύρων, με πληρέστερη συνείδηση της θείας πα­νανθρώπινης σημασίας του μαρτυρίου τους.

Η πολιορκία της ιερής πόλης άρχισε το 1822 και με διαλείμματα κράτησε ως τις 10 Απριλίου 1826. Δύο απ' τα μεγαλύτερα στρατεύματα για την επο­χή εκείνη, του τούρκου Κιουταχή και του τουρκο-αιγυπτίου Ιμπραήμ τα είχε καταξευτελίσει η πολεμική αρετή των «ελεύθερων πολιορκημένων». Ο μέχρι τότε ασήμαντος «φράχτης», η «ψαρού», το «μικρό καλυβάκι» στυλώθηκε δια μιας μεσούρανα ως αιώνιο σύμβολο των ελεύθερων πολιορκημένων. Οι άν­θρωποι του Μεσολογγίου «ήσκησαν έργω» την αρετή. Ένα σύμβολο, μέσα στο οποίο συμπυκνώθηκε η πεμπτου­σία της ελληνικής αρετής, που την εί­παν δικαιοσύνη, που την βίωσαν ως αν­δρεία, που την δίδαξαν ως σωφροσύ­νη, που τη μέτρησαν ως φρόνηση και που την αγιοποίησαν ως σοφία. Συσφίχτηκε πιο στέρεα η ελληνική αρετή με τη χριστιανική αγιότητα.

Ο καθηγητής Σωκράτης Κουγέας σε λόγο του το 1926 τονίζει «Το Μεσολόγ­γι καίγεται πέρα ως πέρα... Αλλ' η πυρά αυτή δεν είναι πυρά θανάτου και ολέθρου δια το ανίκητο και αθάνατο Με­σολόγγι. Είναι πυρά αποθεώσεως... Το Μεσολόγγι είναι δύο φορές άγιο... μια γιατί εδόξασε την Ελλάδα, όταν ζούσε και μια γιατί ανέστησε την Ελλάδα ό­ταν έπεσε... Έτσι, ο χαλασμός του Με­σολογγίου έγινε ο οικοδόμος της Νέας Ελλάδος».

Οι έγκλειστοι πριν επιχειρηθεί η έ­ξοδος εξομολογήθηκαν κι έδωσαν τον τελευταίο ασπασμό, οι παντοτινά ζω­ντανοί ως σε νεκρούς και κοινώνησαν των Αχράντων Μυστηρίων από τα χέρια του Αγίου Επισκόπου Ρωγιών Ιωσήφ. Τα παιδιά, οι άντρες και οι γυναίκες με την ιερή και ελεύθερη ψυχή τους απο­λύονται στον υπέρτατο αγώνα.

Η πολιορκία είχε εξαντλήσει τους Μεσολογγίτες σωματικά αλλά δεν τους είχε καταβάλει το φρόνημα. Αυτά τα «φαντάσματα» χωρίς φαΐ, χωρίς νερό, χωρίς τίποτε, που μόλις κρατούσαν το ντουφέκι, επί χρόνια είχαν εξευτελίσει τους αριθμούς, τα κανόνια, τη συντρι­πτική υπεροχή της ύλης και είχαν κου­ράγιο να κάνουν τεχνάσματα και να παραπλανούν τους πολιορκητές. «Εμείς είμαστε αγράμματοι και γλώσ­σες δεν εμάθαμε. Εμάθαμε μόνο να πολεμάμε» απάντησαν στον απεσταλ­μένο του Ιμπραήμ. Ήταν το δικό τους «μολών λαβέ». Οι πολιορκούμενοι στε­ρούνταν το παν και όπως γράφει ο Νικόλαος Κασομούλης στα «Στρατιωτικά ενθύματά» του, την κατάσταση που υ­πήρχε στις 15 Μαρτίου 1826 λίγες μέ­ρες πριν από την Έξοδο: «Αρχίσαμεν να τρώμεν τις πικραλήθρες, χορτάρι της θαλάσσης, το εβράζαμεν πέντε φορές να φύγει η πικράδα και το ετρώγαμε με ξύδι ωσάν σαλάτα... Τρώγαμε και τους ποντικούς και ήταν ευτυχής ό­ποιος μπορούσε να πιάσει κάποιον... βατράχους δεν είχαμεν κατά δυστυχίαν...».

Αυτοί οι άνθρωποι βρήκαν κουράγιο να κάνουν την Έξοδο και πολλοί να σωθούν. Όσοι δεν έφυγαν έμειναν στην έρημη πόλη και πέθαναν με πρώ­το τον Καψάλη και μετά των αλλοφύ­λων. Οι ψυχές του ολοκαυτώματος μα­ζί με τους καπνούς των ερειπίων, υψώ­θηκαν στον ουρανό και σχημάτισαν φωτεινό μετέωρο δόξας, που φωτίζει πάντα την Ελλάδα και ολόκληρη την ανθρωπότητα. «Χάθηκε ένας τόπος μι­κρός, μια φτωχή στεριά, λίγη θάλασσα. Αλλ' απόμεινε ακέραιος ο άνθρωπος η πίστη στον άνθρωπο, η ευγένεια του ανθρώπου» (Ι.Μ.Π.).

Ο Γέρος του Μοριά έγραψε στα «Απομνημονεύματα» του: «Την ημέρα των Βαΐων έκαναν γιουρούσι στο Με­σολόγγι οι ήρωες... εγλίτωσαν 2000 και τα γυναικόπαιδα έγιναν τα θύματα∙ μας ήρθε η είδηση Μεγάλη Τετάρτη, εις το δειλινό... Έτσι βάλαμε τα μαύρα όλοι και μισή ώρα σταθήκαμε σιωπή, μετρώντας ο καθένας μας με το νου του τον αφανισμό μας....».

Ο μικρός μας πλανήτης είναι σήμε­ρα ένα πολιορκημένο Μεσολόγγι. Οι λαοί της Γης βρίσκονται σε παρόμοιο α­διέξοδο. Δεν είναι μόνο οι πόλεις μας ανοχύρωτες, είμαστε κι εμείς αλλο­τριωμένοι χωρίς αντισώματα για μια σθεναρή αντίσταση στην πολυάριθμη πολιορκία και χρειαζόμαστε σύγχρο­νους «Μεσολογγίτες» για την ιστορική συνέχεια του Γένους. Ένα «φως που πατεί χαρούμενο τον Άδη και το χάρο».

Η ιστορική μοίρα έταξε να θυσιασθεί το Μεσολόγγι για την ελευθερία όχι μόνο την Ελληνική αλλά και την πανανθρώπινη.

Νίκος Ι. Κωστάρας